Οι Αχαιοί της Μυκηναϊκής Εποχής ήταν χωρίς αμφιβολία ελληνικός λαός. Αλλά το όνομα δεν φαίνεται να είναι ελληνικό. Τα εθνικά στοιχεία που πρώτα είχαν αυτό το όνομα τα ονομάζουμε Πρωτο-Αχαιούς, για να τα διακρίνουμε από τους ελληνόγλωσσους Αχαιούς της Μυκηναϊκής Εποχής. Γι΄αυτό το όνομα έχουν διατυπωθεί δέκα διαφορετικές ετυμολογίες από τις οποίες μόνο μία μπορεί να θεωρηθεί ως βάσιμη, αυτή που το ανάγει στην ινδοευρωπαϊκή ρίζα ak-νερό, γιατί είναι και η μόνη που επιδέχεται σημασιολογική επιβεβαίωση.
Μια πηγή στην Μεσσηνία λεγόταν Αχαΐα και ένας ποταμός που χύνεται στον ανατολικό Εύξεινο ονομαζόταν Αχαιούς. Το στοιχείο αχ- απαντά εξάλλου σε πολλά ονόματα ποταμών: Αχελώος, Ίναχος, Αχάμας, Αχάτης, Αχέλης, Αχάρδεος. Αλλά και ο Αχιλλεύς ήταν ίσως ένας παλαιός θεός του υγρού στοιχείου. Μία γλώσσα ή διάλεκτος, που μετέτρεψε το k σε χ, θα ήταν αυτή που κληροδότησε στους Έλληνες τα ονόματα Αχαιοί, Αχιλλεύς, Αχελώος, Αχάμας, Αχάτης, Αχέλης, Ίναχος.
Οι Έλληνες Αχαιοί απλώθηκαν σε διάφορες ελληνικές χώρες από την Αχαΐα Φθιώτιδα. Άρα σε αυτήν την περιοχή επεκάθισαν σε ένα πληθυσμό πρωτο-αχαϊκό από τον οποίο πήραν και το όνομα και μερικές λατρείες. Άλλα τμήματα Πρωτο-Αχαιών ίσως κατείχαν την Αθαμανία ή της Αιτωλία, περιοχές όπου απαντούν τα υδρωνύμια Ίναχος και Αχελώος. Πολλά ονόματα ποταμών και τόπων απαντούν στην υπόλοιπη Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο, σε νησιά του Αιγαίου στα δυτικά παράλια της δυτικής Μικράς Ασίας, αλλά είναι δύσκολο να αποφανθεί κανείς ποια από αυτά ανάγονται σε εγκαταστάσεις Πρωτο-Αχαιών και δεν έχουν δοθεί από Έλληνες Αχαιούς.
Στα ομηρικά έπη το όνομα Αχαιοί χρησιμοποιείται εκατοντάδες φορές για να δηλωθεί το σύνολο των Ελλήνων της εποχής που απεικονίζεται σε αυτά. Ωστόσο σε τρία χωρία της Ιλιάδας το ίδο όνομα ποδίδεται σε ένα συγκεκριμένο ελληνικό φύλο. Η χρήση του ονόματος με στενότερο περιεχόμενο είναι η κυριολεκτική και αρχαιότερη ενώ η γενική είναι νεώτερη και καταχρηστική.
Οι Αχαιοί ήταν εγκατεστημένοι στην νότια Θεσσαλία, κυρίως στην περιοχή που επικράτησε να λέγεται Αχαΐα Φθιώτις, στην Αργολίδα και τη Μεσσηνία. Παραδόσεις μιλούν για μεταναστεύσεις ομάδωνΑχαιών από την Αχαΐα Φθιώτιδα στην Αργολίδα, στην Λακωνία και στη Μεσσηνία. Επίσης αναφέρεται κατοχή της Ολυμπίας από Αχαιούς πριν από την κάθοδο των Αιτωλών στην Ήλιδα.
Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, οι Αχαιοί της Αργολίδας, της Λακωνίας, της Μεσσηνίας και της περιοχής της Ολυμπίας είτε εξοντώθηκαν είτε εκτοπίστηκαν είτε υποτάχθηκαν από τους Δωριείς και τους Ηλείους. Μερικοί όμως κατέφυγαν στη βόρεια ακτή της Πελοποννήσου, που από τότε ονομάζεται Αχαΐα. Όσο για τους Αχαιούς Φθιώτες της Ιστορικής Εποχής, κοινή είναι η πεποίθηση ότι κατάγονται από τους παλαιούς Αχαιούς.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους