Η Αφροδίτη ήταν θεά του έρωτα και της ομορφιάς του γυναικείου σώματος, μέλος του ελληνικού Δωδεκάθεου, μυθολογούμενη ως κόρη του Ουρανού ή του Δία και της Διώνης και σύζυγος του Ήφαιστου. Κατά τη Θεογονία του Ησιόδου, η θεά γεννήθηκε όταν ο Κρόνος ευνούχισε τον Ουρανό και έριξε τα γενετήσια όργανά του στη θάλασσα: τότε γύρω από αυτά σχηματίστηκε αφρός, και από αυτόν αναδύθηκε η Αφροδίτη. Κατά τον δεύτερο ομηρικό ύμνο στην Αφροδίτη η θεά γεννήθηκε την Κύπρο, όπου οι χρυσοντυμένες Ώρες την υποδέχτηκαν, την στόλισαν σαν βασίλισσα, με χρυσό στέμμα και πλούσια κοσμήματα, και την οδήγησαν στη συνέλευση των θεών, από τους οποίους ο καθένας την ήθελε για γυναίκα του.
Στα ομηρικά έπη και γενικότερα στην πρώιμη ποίηση η Αφροδίτη θεωρείται σύζυγος του Ήφαιστου, αποκαλείται χρυσέη, πολύχρυσος και φιλομειδής, και της αποδίδεται η ιδιότητα να προκαλεί το ερωτικό πάθος στους θεούς, στους θνητούς και στα ζώα. Γι’ αυτό μυθολογείται ως μητέρα του Έρωτα και περιγράφεται ως αρχόντισσα ανάμεσα σε έναν χαριτωμένο κύκλο θεϊκών υπάρξεων, όπως η Ήβη, η Υγεία, οι Ώρες, οι Χάριτες, ο Ίμερος, ο Πόθος, η Πειθώ, η Αρμονία κ.α.
Η απουσία του ονόματος της Αφροδίτης από τις πινακίδες της μυκηναϊκής γραφής αποτελεί ένδειξη ότι της μη ελληνικής καταγωγής της θεάς, την οποία ήδη οι αρχαίοι θεωρούσαν ως ανατολικής προέλευσης. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο αρχαιότερος ναός της βρισκόταν στην Ασκάλωνα της Συρίας και ότι από εκεί η λατρεία της μεταφυτεύτηκε στην Κύπρο, στα Κύθηρα και στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Κατά τον Ηρόδοτο, η Ουράνια Αφροδίτη ονομαζόταν από τους Ασσύριους Μύλιττα, από τους Άραβες Αλιλάτ, από τους Σκύθες Αργίμπασα και από τους Πέρσες Μίτρα. Στην ανατολική καταγωγή της θεάς απέδιδε ο ιστορικός και την ιερή πορνεία, που χαρακτήριζε τη λατρεία της και ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Κύπρο, όπου η Αφροδίτη συνδεόταν με την φοινικική Αστάρτη. Παρόμοια είναι και η γνώμη του Παυσανία ότι η θεά λατρεύτηκε πρώτα από τους Ασσύριους και ύστερα η λατρεία της μεταφέρθηκε στα Κύθηρα από τους Φοίνικες.
Η μεταφύτευση τη λατρείας της Αφροδίτης στην Ελλάδα αποδιδόταν στους Φοίνικες και από τοπικές παραδόσεις. Έτσι στη Θήβα η Ουράνια Αφροδίτη είχε συνδεθεί με τον Κάδμο, τον οποίο θεωρούσαν φοινικικής καταγωγής και άντρα της Αρμονίας που ήταν κόρη της Αφροδίτης. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι στην Αττική οι κάτοικοι του αρχαίου δήμου Αθμόνου (σημ. Μαρούσι) λάτρευαν την Ουράνια Αφροδίτη σε ιερό ιδρυμένο από τον μυθικό βασιλιά Πορφυρίωνα, του οποίου το όνομα θεωρήθηκε ταυτόσημο με τον φοίνικα και συνδυάστηκε έτσι με την φοινικική πορφύρα.
Μολονότι το όνομα της Αφροδίτης μυθικά ετυμολογείται από τον αφρό, η σύγχρονη έρευνα το συσχετίζει με ονόματα ανατολικών θεοτήτων, όπως η Αστάρτη στους ποικίλους τύπους του ονόματός της. Η συσχέτιση αυτή ενισχύεται από το γεγονός και ότι το επίθετο Ουράνια έχει αναλογίες στο περιεχόμενο της λατρείας αυτών των ανατολικών θεοτήτων, που πιστεύονταν ως βασίλισσες του ουρανού και θεότητες της γονιμότητας.
Η Αφροδίτη φαίνεται να είχε εξελληνιστεί σε μεγάλο βαθμό ήδη κατά τους προομηρικούς χρόνους, αλλά ακόμη και στην εποχή του Ομήρου και του Ησιόδου διατηρούσε πολλά από τα ξενικά γνωρίσματά της. Ίσως έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι στην Ιλιάδα, μολονότι παρουσιάζεται ισχυρά εδραιωμένη στο ελληνικό πάνθεο, τάσσεται στο πλευρό των Τρώων, σώζοντας τον Πάρη και τον Αινεία, και απομακρύνοντας τα σκυλιά από το πτώμα του Έκτορα. Εξάλλου, στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η ερωτική της σχέση με τον Τρώα ήρωα Αγχίση, που υποδηλώνει την συγγένεια της λατρείας της με ανατολικές λατρείες του τύπου της Κυβέλης.
Στην καταγωγή της από την Αστάρτη αποδίδονται τα βασικά χαρακτηριστικά της Αφροδίτης ως θεάς της βλάστησης και της γονιμότητας, που αποτελούν καθοριστικά στοιχεία της λατρείας της σε όλη την αρχαιότητα.
Το ότι η αρχαία γραμματεία την ύμνησε ως θεά του έρωτα και του κάλλους αποδίδεται στο γεγονός ότι, όταν η Αφροδίτη εισήλθε στο επίσημο πάνθεο τα πράγματα της βλάστησης και της γονιμότητας τα εκπροσωπούσαν άλλες μεγάλες θεές, όπως η Δήμητρα και η Ήρα. Έτσι η Αφροδίτη περιορίστηκε στις γνωστές από τους κυριότερους μύθους της αρμοδιότητές της. Ωστόσο, η λατρευτική σύνδεση με την Ήρα υποδηλώνει ότι αρχικά οι δύο θεές πρέπει να είχαν συγγενείς αρμοδιότητες.
Η στενή σχέση της Αφροδίτης με το θαλάσσιο στοιχείο αποδίδεται στην άμεση σύνδεση της λατρείας της με την Κύπρο, τα Κύθηρα και άλλα νησιά, με τα οποία σχετιζόταν ιδιαίτερα η ιστορία της λατρείας της. Καθοριστικό ρόλο στη σύλληψη της Αφροδίτης ως θαλάσσιας θεότητας πρέπει να διαδραμάτισε και ο ησιόδειος μύθος περί γέννησής της στον αφρό της θάλασσας. Η επιμονή της παράδοσης να παρουσιάζει την Αφροδίτη κυρίως ως κόρη του Δία σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο μυθολογικός ρόλος της Διώνης ήταν μόνο να γεννήσει τη θεά, επιτρέπουν τη συσχέτιση της Αφροδίτης με την προϊστορική θεά Δία, ή Θεία, που αργότερα εκτοπίστηκε από την Ήρα.
Πιο σημαντική είναι η σχέση της Αφροδίτης με τον Ήφαιστο, που μυθολογήθηκε ως νόμιμη σύζυγός της, σχέση που υποβαστάζεται από τη σύνδεση της δημιουργίας στην περιοχή της φύσης και της δημιουργίας στη περιοχή της τέχνης, ακόμα και από τη σύνδεση της φυσικής ομορφιάς με την καλλιτεχνική.
Όσο για τη μυθολογούμενη σχέση της Αφροδίτης με τον Άρη, της οποίας ο καρπός είναι η Αρμονία, μπορεί να λεχθεί ότι αισθητοποιεί όχι μόνο την ιδέα ότι η αρμονία είναι σύνθεση του σκληρού και του τρυφερού στοιχείου ή του άγριου και του ήμερου, αλλά και κάποια αρχετυπική σύλληψη για τη συνύπαρξη του μίσους και του έρωτα ή της καταστροφής και της δημιουργίας ως των κυριάρχων φαινομένων της ζωής.
Ωστόσο αυτές οι ιδέες αναπτύχθηκαν παράλληλα με ορισμένες ουτοπικές διδασκαλίες, όπως η γνωστή από τον Εμπεδοκλή, κατά τον οποίο σε κάποια αρχική μορφή του ανθρώπινου βίου δεν υπήρχαν ούτε πόλεμοι ούτε φόνοι ούτε αιματοχυσίες, παρά μόνο Κύπρις βασίλεια.
Με πληροφορίες από: Παγκόσμια Μυθολογία