Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος συνέλευσις

Η συνέλευση της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος έγινε στα Σάλωνα και άρχισε τις εργασίες της στις 15 Νοεμβρίου 1821, με τη συμμετοχή εβδομήντα τριών πληρεξουσίων -κληρικών, οπλαρχηγών και προκρίτων-, που προέρχονταν όχι μόνο από τις επαρχίες της Ανατολικής Στερεάς και της Θεσσαλίας, αλλά και από τη Μακεδονία και την Ήπειρο, της οποίας όμως αντιπρόσωποι είχαν σταλεί και στη συνέλευση του Μεσολογγίου. Αντίθετα, η Αθήνα δεν έστειλε αντιπροσώπους, ίσως επειδή οι πρόκριτοι εξακολουθούσαν να θεωρούν ηγέτη πολιτικό και στρατιωτικό τον Δημήτριο Υψηλάντη, και μόνο ο «Διονύσιος Τριανταφύλλου Αθηναίος» υπογράφει ανάμεσα στους πληρεξουσίους.

Η συμμετοχή στη συνέλευση γνωστών προσωπικοτήτων του Αγώνα και ανώτερων κληρικών δημιούργησε την εντύπωση μιας γενικότερης κινητοποίησης, που και γεωγραφικά ήταν ευρύτατη. Οι επίσκοπος Ταλαντίου Νεόφυτος, Μπουδουνίτσης Διονύσιος και Λιδωρικίου Ιωαννίκιος, οι γνωστοί από τους εκπαιδευτικό τους έργο Άνθιμος Γαζής και Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Ιωάννης Σκανδαλίδης και ο Γεώργιος Αινιάν, οι οπλαρχηγοί Οδυσσέας Ανδρούτσος, Γκούρας, Πανουργιάς και άλλοι γνωστοί από πρόσφατες πολεμικές επιχειρήσεις αποτελούσαν εγγύηση για το έργο που επρόκειτο να εκτελεστεί.

Στην πραγματικότητα, όμως, κυριάρχησε ο Νέγρης, ο οποίος είχε έτοιμο το κείμενο του καταστατικού οργανισμού, με τίτλο «Νομική Διάταξις της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος». Η Νομική Διάταξις αποτελείται από έξι τμήματα, από τα οποία το πρώτο αναφέρεται στα πολιτικά και ατομικά δικαιώματα των Ελλήνων και στον πολιτικό οργανισμό της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδος. Το δεύτερο υπό τον τίτλο «Διοικητικά» καθορίζει τον τρόπο λειτουργίας της Εθνικής Βουλής, του Αρείου Πάγου και της «εσωτερικής διοικήσεως εκάστης των επαρχιών». Ακολουθεί το τμήμα για τους «κοινωνικούς νόμους» δηλαδή για την αστική δικαιοσύνη, το τμήμα «περί εισοδημάτων και δοσιμάτων (φορολογίας)» και τελειώνει με τα τμήματα που ρυθμίζουν τη στρατιωτική οργάνωση και τα «δικανικά, κολαστικά, αγρονομικά, θαλάσσια και εμπορικά» ζητήματα.

Σύμφωνα με μεταγενέστερους ιστορικούς, το κείμενο της Νομικής Διατάξεως περιέχει «καίτοι ατελώς αρχάς τινάς πολιτικής αυτοδιαθέσεως και ατομικής ελευθερίας» και είναι «δημοκρατικότερο από το πολίτευμα της δυτικής Ρούμελης». Σε αυτήν τη Νομική Διάταξη είναι φανερή η προσπάθεια να αποδυναμωθεί ο Δημήτριος Υψηλάντης. Στον πρόλογο της γίνεται υπαινιγμός εναντίον του Υψηλάντη με τη φράση «η Ελλάς έγινε παίγνιον μερικωτέρων παθών». Αλλά και όλη η διάρθρωση της Διάταξης, στρατιωτική και διοικητική, της Στερεάς Ελλάδας απέβλεπε στην εκμηδένιση του Υψηλάντη, οι αρμοδιότητες του οποίου θα περιορίζονταν στην Πελοπόννησο, όπου όμως η εναντίον του αντίδραση των προκρίτων ήταν ισχυρότατη.

Ιδιαίτερη μνεία έγινε στη Νομική Διάταξη για την Εθνική Βουλή και στον Άρειο Πάγο από τις δύο συνελεύσεις της Στερεάς Ελλάδας. Η Εθνική Βουλή είναι ένας θεσμός που μπορεί να θεσπιστεί μόνο από μια Εθνική Συνέλευση με αντιπροσώπους από όλη την επαναστατημένη Ελλάδα. Έτσι οριζόταν ότι η Εθνική Βουλή ήταν «δεσμός της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος, της Πελοποννήσου, του Αρχιπελάγους και όλων των μερικωτέρων εκείνων κεφαλών της Ελλάδος». Είχε δικαίωμα να φροντίζει για τα γενικά εθνικά συμφέροντα με σύναψη συνθηκών και με τη συνομολόγηση ειρήνης, να κόβει νομίσματα, να επιβάλει φόρους και να διευθύνει τις επιχειρήσεις κατά ξηρά και θάλασσα. Αξιοπρόσεκτο είναι ακόμη ότι η Εθνική Βουλή θεωρείται «τοποτηρητής του εσόμενου Βασιλέως, τον οποίο η Ελλάδα έχει ζητήσει από την Χριστιανική Ευρώπην και τον οποίον, αφού καθυποβάλει εις τους εθνικούς νόμους της, τους οποίους αν κοινώς αποδεχθεί, έχει να αναγνωρίζει μονάρχην της». Είναι η πρώτη φορά που σε επίσημο κείμενο των επαναστατικών χρόνων γίνεται μνεία μοναρχικού θεσμού.

Ο Άρειος Πάγος ήταν σώμα αντίστοιχο με τη Γερουσία της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος και την Πελοποννησιακή Γερουσία. Η ονομασία του, σύμφωνα με τη μεγαλοστομία και το όλο πομπώδες ύφος που χαρακτηρίζει όλο το κείμενο της Νομικής Διατάξεως, θύμιζε θεσμό της ελληνικής αρχαιότητας.

Με αρμοδιότητα νομοθετική, δικαστική και διοικητική, ο Άρειος Πάγος, με τα δύο τμήματα του, τον κυρίως Άρειο Πάγο και το Κριτήριον του Αρείου Πάγου, θεωρείται κατά τη Νομική Διάταξη «δεσμός της Αντολικής Χέρσου Ελλάδος και συνίσταται από 12 Έλληνας, από τους οποίους οι πλείονες πρέπει να είναι ικανώς πεπαιδευμένοι». Τα πρώτα μέλη που εξέλεξε η συνέλευση ήταν οι: Ιωάννης Φίλωνος, Βασίλειος Κάλκος, Ρήγας Παπα-Κοντορήγας, Παναγιώτης Κονδύλης, Ταλαντίου Νεόφυτος, Γεώργιος Αινιάν, Κωνσταντίνος Σακελλίων ως αντιπρόσωπος του βαρώνου Θ. Κεφαλά, Ιωάννης Σκανδαλίδης, Άνθιμος Γαζής, Δρόσος Μανσόλας, Θεόδωρος Νέγρης, Πανούσης Σαποντζής, Ιωάννης Ειρηναίος, Κωνσταντίνος Ιωάννου και πρώτοι πρόεδροι των δύο τμημάτων οι Θεόδωρος Νέγρης και Ταλαντίου Νεόφυτος.

Εκτός από τα μέλη του Αρείου Πάγου, η συνέλευση εξέλεξε και τους πληρεξουσίους που θα μετείχαν στις εργασίες της Εθνικής Συνελεύσεως της Πελοποννήσου. Μεταξύ των πληρεξουσίων ήταν οι: Γρηγόριος Κωνσταντάς, Δρόσος Μανσόλας, Άνθιμος Γαζής, Ιωάννης Σκανδαλίδης, Θεόδωρος Νέγρης και ο Ταλαντίου Νεόφυτος.

Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών