Αναξιμένης και Διογένης

Ο Αναξιμένης ήταν Μιλήσιος, γιος του Ευρυστράτου. Είχε δάσκαλο τον Αναξίμανδρο κάποιοι όμως ισχυρίζονται πως άκουσε μαθήματα και από τον Παρμενίδη. Θεώρησε ως αρχή τον αέρα και το άπειρο. Έλεγε επίσης πως τα αστέρια κινούνται γύρω και όχι κάτω από τη γη. Είχε στείλει και δύο επιστολές στον Πυθαγόρα.

Σύμφωνα με τον Αναξιμένη, αφού ο άνθρωπος έρχεται στη ζωή με μια αναπνοή και τελειώνει με μια εκπνοή, ο αέρας θα πρέπει να θεωρείται ως ο κύριος παράγοντας, ο οποίος την συντηρεί. Ο αέρας συγκρατείται κοντά στη γη λόγω της βαρύτητας, αλλιώς θα έπρεπε, λόγω της φυγόκεντρου, να εκτοξεύεται στο διάστημα.

Αφού αυτές οι δυνάμεις θεωρούνται αίτιες της συγκράτησης της ατμόσφαιρας, συνάγεται ότι υπάρχει αέρας μέχρι εκεί που η μία δύναμη θα εκμηδενίζει την άλλη. Υπολογίζεται λοιπόν ότι τα όρια της μεγάλης σφαίρας αέρος, που περιβάλλει τη Γη πρέπει να βρίσκονται σε ύψος 6,6 γήινων ακτίνων δηλαδή σε μέχρι 42.680 χιλιόμετρα. Το ύψος αυτό είναι αρκετό, ώστε να θεωρείται βέβαιο ότι στο ψηλότερο μέρος της Γης βρίσκει ο άνθρωπος τον ζωογόνο αέρα που χρειάζεται για αν κρατηθεί στη ζωή.

Ο Αναξιμένης χρησιμοποιεί ως παράδειγμα την ψυχή την οποία μάλιστα επίσης θεωρούσε ως αέρα, και η οποία μας συγκρατεί, εφ’ όσον μάλιστα το πνεύμα και ο αέρας περιέχει όλον τον κόσμο. Προφανώς η τελευταία παρατήρηση μπορεί να περιληφθεί σε οποιοδήποτε σύγχρονο επιστημονικό άρθρο που θα αναφέρεται στην ατμόσφαιρα. Εξ αιτίας του γεγονότος ότι ο αέρας συνέχει τον κόσμο, είναι δε ταυτόχρονα και σημείο ζωής του ανθρώπου και του κόσμου καθίσταται εμφανής. Όπως η ψυχή μας συγκρατεί, έτσι και ο αέρας συγκρατεί τον κόσμο, αφού αέρας και πνεύμα είναι συνώνυμα.

Σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο, ο Διογένης ο Απολλωνιάτης ήταν μαθητής του Αναξιμένη. Και αυτός θεωρούσε ως βασικό στοιχείο τον αέρα, ο οποίος συντελεί στην παρουσία των πραγμάτων με την πύκνωση και την αραίωση του. Σε ένα συγκερασμό των διδασκαλιών του Αναξίμανδρου και του Αναξιμένη ο Διογένης θεωρούσε ότι οι κόσμοι όσο και το κενό είναι άπειρα. Δίδασκε επίσης ότι η γη βρίσκεται το κέντρο του κόσμου, έχει δε συσταθεί από την περιφορά του θερμού, το οποίο έπηξε από το ψύχος, όπου διακρίνεται η διδασκαλία του Αναξίμανδρου.