Αδάμας της Μήλου

Η πόλη Αδάμας, σήμερα εξελισσόμενη πόλη, ήταν μέχρι το 1824 έρημη. Τα μόνα κτίσματα που υπήρχαν εκεί ήταν μια μισοερειπωμένη εκκλησία της Αγίας Τριάδος στη νοτιοανατολική πλευρά του λόφου, καθώς και ένα κτίσμα στην κορυφή του που ονομαζόταν Πύργος. Η περιοχή παραχωρήθηκε περίπου το 1824-1825 σε Σφακιανούς πρόσφυγες και τότε δόθηκε η ονομασία Αδάμας.

Σύμφωνα με παλιά έγγραφα η εκκλησία της Αγίας Τριάδος ονομαζόταν τότε «των Αδαμάντων». Η συγκεκριμένη ονομασία ενδεχομένως προέρχεται από το «Αλάμαντος», παραδοσιακή μορφή εκφοράς τοπωνυμίου. Δεν επιδέχεται όμως αμφισβήτηση η μαρτυρούμενη καταγραφή «Παναγία των Αδαμάντων», γενική πτώση που αποσκοπεί στη δήλωση και τον ακριβή προσδιορισμό του κτήτορα του ναού ή την περιοχή στην οποία βρίσκεται ο ναός. Από αυτήν προέκυψε η λαϊκή εκφορά του τοπωνυμίου «των Αδαμάντω», με παράλειψη του ν, η οποία καταγράφηκε εσφαλμένα σε αιτιατική ενικού «τον Αδάμαντο».

Δεκάδες χωριά στα ελληνικά νησιά τα οποία φέρουν την κατάληξη -άδο, αποδείχτηκε ότι δηλώνουν «φεουδαρχική» προέλευση και ότι η ονομασία τους προέκυψε από την αρχική οικογένεια που εγκαταστάθηκε εκεί και ίδρυσε το χωριό, όπως τα Βροντά της Χίου (εκ των Βροντάδων>των Βροντάδω>τον Βροντάδο>και τελικά Βροντάδος, στην ονομαστική).

Αντίστοιχα από το κτητικό «τα Αδάμα» προέκυψε των Αδαμάτων>των Αδαμάντω>τον Αδαμάντο>ο Αδάμαντος και με τροπή του δ σε λ κατέληξε στον ιδιωματικό τύπο Αλάμαντος. Φαινόμενα τροπής ενός συμφώνου σε άλλο είναι γνωστά στα ιδιώματα και φυσιολογικά. Αυτό συμβαίνει με τα περισσότερα τοπωνύμια στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα, όποτε οι κάτοικοι θέλουν να προσδιορίσουν μια περιοχή, συνήθως αναφέροντάς τη στον πληθυντικό.

Αν έτσι έχουν τα πράγματα και το Αδάμας είναι τοπωνύμιο το οποίο δηλώνει τον πρώτο οικιστή του χώρου και ιδιοκτήτη της συγκεκριμένης περιοχής, θα πρέπει κανείς να αναζητήσει ένα ισχυρό κίνητρο για την παρουσία του σε αυτό το σημείο της Μήλου, όπως συνέβη με αρκετούς Έλληνες του Βυζαντίου και με Δυτικούς φεουδάρχες, οι οποίοι κατέλιπαν το όνομα τους ως τοπωνύμιο.

Ο Αδάμας παραπέμπει στην προχριστιανική περίοδο, όπως και τόσα άλλα τοπωνύμια του ελληνικού χώρου και ότι θα μπορούσε να συνδεθεί με την παρουσία ενός συνεργείου εξειδικευμένων τεχνιτών σε αυτή την περιοχή της Μήλου, το οποίο ερευνούσε για την ανεύρεση και εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πηγών μέσα από εξορυκτικές δραστηριότητες.

Το τοπωνύμιο «Θειάφες» στην ίδια θέση είναι χαρακτηριστικό μιας επικερδούς εκμετάλλευσης και η ύπαρξη του πύργου στην κορυφή του λόφου βρίσκει την εξήγηση του όχι μόνο ως σημείο κατόπτευσης του χώρου. αλλά και προστασίας του συνεργείου ή και αποθήκευσης του παραγόμενου προϊόντος, όπως καταδεικνύεται από τη μελέτη αντίστοιχων πύργων στη Σίφνο, στη Νάξο, στην Αμοργό, στη Σέριφο, στην Άνδρο, στην Κέα, στη Θάσο και στην Τήνο.

Επομένως, είναι λογικό να συνδέσουμε το τοπωνύμιο Αδάμας με την επιγραφική μαρτυρία για κάποιον αρχιτεχνίτη Ρωμαίο αυτοκράτορα, ο οποίος κατέλιπε το όνομα του στο σπήλαιο των Νυμφών της Πάρου, από όπου εξαγόταν το περίφημο λευκό μάρμαρο και χάραξε το αφιέρωμα του το ΑΔΑΜΑΣ ΟΔΡΥΣΗΣ.

Η παρουσία του στη Μήλο και η εγκατάσταση του στη συγκεκριμένη περιοχή, όπου σταδιακά δημιουργήθηκε κάποιος μικρός οικισμός, φαίνονται περισσότερο από πιθανές, κάτι που ενισχύει και η ανακάλυψη τάφων.