Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τη λέξη «έθνος» για να δηλώσουν μια ομάδα όπως οι Αχαιοί, οι Ίωνες, οι Δωριείς, οι Αιτωλοί, οι Μακεδόνες. Στην νέα ελληνική γλώσσα οι ομάδες αυτής της τάξης λέγονται φύλα, γιατί η λέξη έθνος χαρακτηρίζει ομάδες ανώτερης τάξης. Κατά την αρχαιότητα, η λέξη έθνος σήμαινε επίσης έναν από τους δύο βασικούς τύπους κλασικών κρατών. Ο άλλος λεγόταν «πόλις».
Ένα κράτος του έθνους συνέπιπτε με ένα φύλο, ήταν δηλαδή φυλετικό κράτος. Κάθε φύλο συγκροτούσε ένα κράτος και από την αρχή της συγκρότησης του: είχε έναν αρχηγό, άλλα όργανα διοίκησης, στελέχωση, εθιμικό δημόσιο δίκαιο, διεξήγαγε πολέμους και πραγματοποιούσε άλλες επιχειρήσεις, που αποφασίζονταν από τους φορείς της εξουσίας, σύμφωνα με καθιερωμένη διαδικασία.
Η μόνιμη εγκατάσταση δεν αποτελούσε αναγκαίο παράγοντα για τη σύσταση του κράτους. Ένα φύλο που μετανάστευε ήταν ένα κινούμενο κράτος. Από την άλλη, η σύμπτωση των ορίων ενός φύλου με τα όρια ενός κράτους συνέβαλε στην συντήρηση και στην ενίσχυση της ιδιομορφίας και της ενότητας του φύλου.
Τα περισσότερα ελληνικά φύλα χωρίζονταν σε μικρότερες ομάδες, που δηλώνονταν με τους παρακάτω όρους: «φρατρία», «πάτρα», «πατριά», «εταιρεία». Λίγα φύλα παρουσίαζαν μια βαθμίδα διαίρεσης ανώτερη από την προηγούμενη, αυτή η βαθμίδα, που επικάλλυπτε της φρατρίες («φυλή», «φύλο», «έθνος»). Οι δύο πρώτοι όροι αναφέρονται στις υποδιαιρέσεις των Ιώνων και των Δωριέων, ο τρίτος ήταν σε χρήση για τις υποδιαιρέσεις των Αρκάδων, των Αιτωλών, των Θεσσαλών, των Μολοσσών κ.α.
Στην κατηγορία επιπέδου φρατρίας ανήκουν οι δώδεκα αθηναϊκές φρατρίες, που ανά τρεις συναποτελούσαν μία από τις τέσσερις φυλές, Αιγικορείς, Αργαδείς, Γελέοντες, Όπλητες, και καθεμιά τους περιελάμβανε 30 γένη. Τόσο το γεγονός ότι χαρακτηρίζονταν φρατρίες, δηλαδή «ομάδες αδελφών», όσο και το γεγονός ότι οι πιο πολλές από αυτές είχαν ονόματα με πατρωνυμικές καταλήξεις -ίδαι, -άδαι, συνηγορούν για την υπόθεση ότι οι πιο παλαιές φρατρίες αποτελούνταν πραγματικά από γένη που συνδέονταν με συγγενικούς δεσμούς και είχαν διατηρήσει κάποιο βαθμό συνοχής. Μια άλλη πιθανή αιτία σχηματισμού φρατριών είναι η προσέγγιση γενών αρχικά άσχετων έπειτα από μακρό διάστημα γειτνίασης, συνεργασίας, επιγαμίας.
Ο βασιλεύς
Επικεφαλής του φυλετικού κράτους βρισκόταν ένας αρχηγός, ο αρχικός τίτλος του οποίου δεν μας είναι γνωστός. Στα ιστορικά χρόνια, λεγόταν αρχαγέτας, ταγός ή βασιλεύς. Ο τελευταίος τίτλος, προελληνικής καταγωγής, έχει κληρονομηθεί από τη μυκηναϊκή εποχή, κατά την οποία δήλωνε ένα τοπάρχη. Οι άλλοι δύο είναι ελληνικοί, αλλά δεν γνωρίζουμε την αρχική χρήση τους. Η εξουσία του αρχηγού πήγαζε από τη συνέλευση των πολεμιστών. Στο απώτερο παρελθόν εκλεγόταν από τη συνέλευση, αργότερα έγινε κληρονομικός, αλλά αναγορευόταν από το ίδιο σώμα.
Κατά την εποχή των μεταναστεύσεων που ακολούθησαν το τέλος της μυκηναϊκής εποχής, το έθιμο της εκλογής αναβίωσε, γιατί πλήθος νέων κοινοτήτων χρειάσθηκαν βασιλείς. Η υπεροχή του φύλου απέναντι στον ηγεμόνα του φαίνεται από το γεγονός ότι η γη ανήκε στο φύλο. Έπειτα από μια εδαφική επέκταση ή από την εγκατάσταση του σε νέα χώρα, το φύλο εκχωρούσε στον βασιλιά, ένα κτήμα, που λεγόταν «τέμενος» και ήταν αρκετό για να εξασφαλίσει στον ίδιο και στον οίκο του ένα επίπεδο διαβίωσης σημαντικά ανώτερο από το επίπεδο διαβίωσης κάθε άλλης οικογένειας. Άλλα τεμένη αφιερώνονταν στους θεούς του φύλου. Η υπόλοιπη έκταση χωριζόταν σε δύο μέρη, από τα οποία το ένα παρέμενε ιδιοκτησία του φύλου και το άλλο μοιραζόταν στα αμέσως κατώτερα κλιμάκια, φυλές ή φρατρίες.
Οι βασιλείς των ελληνικών φύλων δεν θεωρήθηκαν ως φορείς θείας δύναμης, όπως έγινε σε άλλους λαούς. Αλλά έμειναν πάντα ισχυρές κάποιες από τις πανάρχαιες αντιλήψεις που συνέδεαν την ευημερία της κοινότητας με την αρετή, τη δικαιοσύνη, τη θεοσέβεια των βασιλέων, αλλά και με το χάρισμα αποτροπής των κακών, που το έπαιρναν από τους θεούς. Αυτό το χάρισμα δεν ήταν μόνιμο. Εξασθενούσε στο τέλος ορισμένων χρονικών περιόδων και ανανεωνόταν σε ειδικές τελετές. Μπορούσε όμως να χαθεί και πριν την εξάντληση της περιόδου, αν ο αρχηγός διέπραττε ιεροσυλία ή υπέφερε από ορισμένες αρρώστιες ή έχανε τις φυσικές του δυνάμεις.
Οι βασιλείς είχαν τακτικά εισοδήματα από τα τεμένη τους, αλλά λάμβαναν με διάφορες ευκαιρίες δώρα που αποτελούσαν μια άτυπη μορφή φόρου. Οι βασιλείς που γνώρισε ο Όμηρος ζούσαν ακόμη αρκετά απλά. Τα σπίτια τους ήταν μεγαλύτερα από τα συνηθισμένα, αλλά δεν είχαν πολυτέλεια. Έκαναν συχνά δείπνα με πολλούς καλεσμένους, αλλά τα φαγητά ήταν συνηθισμένα και παρασκευάζονταν από προϊόντα των κτημάτων και των κοπαδιών τους. Τα ενδύματά τους υφαίνονταν από τις γυναίκες τους και το προσωπικό τους. Κυκλοφορούσαν ανάμεσα στους υπηκόους τους, πήγαιναν στα κτήματά τους, μπορούσαν να εκτελέσουν αγροτικές εργασίες και να χειρισθούν εργαλεία. Ήταν προσιτοί χωρίς πρωτόκολλο και κυβερνούσαν άμεσα, χωρίς γραφειοκρατία, αντίθετα από τους άνακτες των μυκηναϊκών χρόνων.
Φρατρίες
Οι ομάδες των τάξεων των φυλών είχαν επικεφαλής έναν άρχοντα, που στην Αθήνα τουλάχιστον λεγόταν «φυλοβασιλεύς». Ίσως να είχαν επίσης ένα συμβούλιο και μια συνέλευση πολιτών, όπως είχαν όχι μόνο τα φύλα αλλά και οι φρατρίες. Οι πολεμιστές κάθε φυλής σχημάτιζαν ιδιαίτερη τακτική μονάδα. Οι ομάδες της τάξεως που χαρακτηρίζεται συνήθως με τον όρο φρατρία πλαισίωναν τα άτομα από πιο κοντά παρά οι φυλές και τα φύλα. Ένα άτομο ανήκε πρώτα σε μια φρατρία και έπειτα σε μια φυλή και σε ένα φύλο. Ακόμη και σε ελληνικά κράτη της κλασικής εποχής, οι γεννήσεις και οι υιοθεσίες δηλώνονταν στις οικείες φρατρίες. Η σχετική δήλωση θεμελίωνε το ιδιότητα του πολίτη. Όσοι δεν ήταν μέλη φρατριών δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα.
Κάθε φρατρία είχε ένα αρχηγό, άλλους άρχοντες και μια γενική συνέλευση των μελών της. Οι αρχηγοί λέγονταν «φατρίραχοι», «ταγοί», αρχοί». Οι φρατρίες περιελάμβαναν έναν αριθμό γενών. Τα γένη, ομάδες με βάση συγγενική, δεν απέκτησαν διοικητικές λειτουργίες. Αλλά κατά τα πρώιμα χρόνια ήταν οι πιο μικρές ομάδες που μπορούσαν να ζήσουν με αυτάρκεια και αυτονομία.
Το φυλετικό κράτος, που είχε ως βάση του το έθνος, επικράτησε στον ελληνικό κόσμο ως την αρχή του 8ου π.Χ. αιώνα, όχι μόνο στα φύλα που διατήρησαν την γεωγραφική ενότητά τους, αλλά και μεταξύ των μικροσκοπικών κοινοτήτων που προέκυψαν από τη διάσπαση φύλων, προπάντων των Δωριέων και των Ιώνων. Αλλά ορισμένες εξελίξεις, που θα αρχίσουν αλλού νωρίτερα, αλλού αργότερα, θα οδηγήσουν βαθμιαία στη διαμόρφωση ενός νέου τύπου κράτους, της πόλης, τα πρώτα δείγματα του οποίου εμφανίζονται κατά τον 8π.Χ. αιώνα.
Παράλληλα, η σύνταξη πολιτείας στα φυλετικά κράτη περιείχε όλους τους βασικούς θεσμούς που συναντάμε στα μεταγενέστερα ελληνικά πολιτεύματα: τη βασιλεία, που αργότερα σε μερικά κράτη εξελίσσεται σε μοναρχία, αλλά στα πιο πολλά θα εξασθενίσει ή θα καταργηθεί, τη βουλή που θα παραμείνει σε όλα τα πολιτειακά συστήματα, αλλά με διαφορές ως προς την κοινωνική προέλευση των μελών της και τον ρόλο της στη διακυβέρνηση του κράτους, τη συνέλευση των μάχιμων ή τη διάδοχό της εκκλησία του δήμου.
Με πληροφορίες από: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους